Vô thức hay ý thức, mình hay người đối diện đang sử dụng cơ chế tự vệ tâm lý nào để tránh khỏi những tổn thương ?

Cách bảo vệ nào là lành mạnh, cách nào không ?

Mời các bạn đọc bài viết dưới đây nhé 

1/ Đổi chỗ.

Bạn đã bao giờ có một ngày làm việc cực kỳ tệ hại, bạn về nhà và trút hết bực dọc lên gia đình và bạn bè? Nếu vậy bạn đã trải nghiệm cơ chế tự vệ có tên là Đổi chỗ.

Đổi chỗ là trút nỗi bực dọc, cảm xúc, thôi thúc đè nén của chủ thể lên những người hoặc vật ít có mối đe dọa đến chủ thể hơn.

Lối hành xử hung hăng là một ví dụ thường gặp do cơ chế tự vệ đổi chỗ gây ra. Thay vì bộc lộ cơn giận theo cách có thể đưa đến hệ quả tiêu cực (như cãi lại sếp), chúng ta thể hiện sự tức tối lên một người hay một vật không gây đe dọa lên chúng ta (như bạn đời, con cái, hay thú cưng).

2/ Chối bỏ

Chối bỏ là một trong những cơ chế tự vệ thường gặp nhất, được sử dụng để mô tả những tình huống khi ai đó không thể đối mặt hoặc thừa nhận một sự thật (Ta hay nói “Anh ấy đang chối bỏ sự thật.”) Chối bỏ là thẳng thừng từ chối hoặc không nhận ra điều gì đó đã xảy ra hoặc đang hiển hiện. Người nghiện ma túy và chất có cồn thường chối bỏ sự thật rằng mình đang gặp vấn đề, còn những nạn nhân của một sự kiện gây sang chấn lại chối bỏ sự thật, nhất quyết cho rằng sự kiện này chưa hề xảy ra.

𝗖𝗵𝗼̂́𝗶 𝗯𝗼̉ 𝗴𝗶𝘂́𝗽 𝗯𝗮̉𝗼 𝘃𝗲̣̂ 𝗯𝗮̉𝗻 𝗻𝗴𝗮̃ 𝗸𝗵𝗼̉𝗶 𝗻𝗵𝘂̛̃𝗻𝗴 𝘁𝗵𝘂̛́ 𝗺𝗮̀ 𝗰𝗵𝘂̉ 𝘁𝗵𝗲̂̉ 𝗸𝗵𝗼̂𝗻𝗴 𝘁𝗵𝗲̂̉ đ𝗼̂́𝗶 𝗽𝗵𝗼́. Mặc dù chối bỏ có thể giúp ta tránh được nỗi đau hoặc sự lo âu nhưng nó cũng khiến ta phải tốn kha khá năng lượng. Vì vậy, chủ thể cũng sẽ áp dụng một số cơ chế tự vệ khác để giúp ngăn những cảm xúc khó chấp nhận này đi vào vùng ý thức.

Cũng có khi, một người thừa nhận sự hiện hữu của một điều nhưng lại xem nhẹ tầm quan trọng của nó cũng gọi là chối bỏ. Đôi lúc con người ta sẽ chấp nhận sự thật và sự nghiêm trọng của nó nhưng họ vẫn tiếp tục khước từ trách nhiệm, và thay vào đó lại đổ lỗi cho người khác hoặc một thế lực bên ngoài.

Nghiện là một trong số những ví dụ dễ thấy nhất về sự chối bỏ. Người gặp vấn đề với lạm dụng chất kích thích thường sẽ thẳng thừng chối bỏ việc mình đang có những hành vi không tốt. Trong một số trường hợp khác, họ có thể thừa nhận bản thân có sử dụng ma túy hoặc chất có cồn nhưng lại tuyên bố rằng việc sử dụng của họ không phải vấn đề và cũng không gây ra vấn đề gì.

3/ Đè nén và đàn áp.

Đè nén cũng là một cơ chế tự vệ phổ biến khác. Đ𝗲̀ 𝗻𝗲́𝗻 𝗴𝗶𝘂́𝗽 𝗴𝗶𝘂̛̃ 𝘁𝗵𝗼̂𝗻𝗴 𝘁𝗶𝗻 𝗸𝗵𝗼̂𝗻𝗴 𝘅𝗮̂𝗺 𝗻𝗵𝗮̣̂𝗽 𝘃𝗮̀𝗼 𝘃𝘂̀𝗻𝗴 𝘆́ 𝘁𝗵𝘂̛́𝗰. Tuy nhiên, những ký ức này không biến mất; chúng sẽ tiếp tục gây ảnh hưởng lên hành vi. Ví dụ, một người đè nén ký ức bị bạo hành khi còn nhỏ có thể sẽ gặp khó khăn trong việc tạo dựng những mối quan hệ sau này khi lớn lên.

Đ𝗼̂𝗶 𝗸𝗵𝗶, 𝘁𝗮 𝘆́ 𝘁𝗵𝘂̛́𝗰 đ𝘂̛𝗼̛̣𝗰 𝗺𝗶̀𝗻𝗵 đ𝗮𝗻𝗴 𝗹𝗮̀𝗺 đ𝗶𝗲̂̀𝘂 𝗻𝗮̀𝘆 𝗯𝗮̆̀𝗻𝗴 𝗰𝗮́𝗰𝗵 𝗱𝗼̂̀𝗻 𝗲́𝗽 𝗻𝗵𝘂̛̃𝗻𝗴 𝘁𝗵𝗼̂𝗻𝗴 𝘁𝗶𝗻 𝗸𝗵𝗼̂𝗻𝗴 𝗺𝗼𝗻𝗴 𝗺𝘂𝗼̂́𝗻 𝗿𝗮 𝗸𝗵𝗼̉𝗶 𝘆́ 𝘁𝗵𝘂̛́𝗰, 𝗵𝗮𝘆 𝗰𝗼̀𝗻 𝗴𝗼̣𝗶 𝗹𝗮̀ đ𝗮̀𝗻 𝗮́𝗽. Tuy nhiên, trong hầu hết các trường hợp, việc loại bỏ ký ức gây lo âu này ra khỏi ý thức thường xuất hiện trong vô thức.

4/ Thăng hoa

Thăng hoa là một cơ chế tự vệ giúp ta bộc lộ những thôi thúc không được chấp nhận bằng cách cải biến những hành vi này theo cách thức dễ được chấp nhận hơn. Ví dụ, một người trải nghiệm cơn giận tột độ có thể sẽ lao vào chơi đấm bốc, lấy đó làm phương tiện để trút giận. Freud tin rằng thăng hoa chính là dấu hiệu của sự trưởng thành, giúp con người ta vận hành một cách bình thường, được đông đảo xã hội chấp nhận.

5/ Phóng chiếu.

Phóng chiếu là một cơ chế tự vệ khi chủ thể 𝗹𝗮̂́𝘆 𝗻𝗵𝘂̛̃𝗻𝗴 𝗰𝗮̉𝗺 𝘅𝘂́𝗰 𝗵𝗮𝘆 𝗽𝗵𝗮̂̉𝗺 𝗰𝗵𝗮̂́𝘁 𝗸𝗵𝗼́ 𝗰𝗵𝗮̂́𝗽 𝗻𝗵𝗮̣̂𝗻 𝗰𝘂̉𝗮 𝗯𝗮̉𝗻 𝘁𝗵𝗮̂𝗻 𝘃𝗮̀ 𝗴𝗮́𝗻 𝗰𝗵𝘂́𝗻𝗴 𝗹𝗲̂𝗻 𝗻𝗴𝘂̛𝗼̛̀𝗶 𝗸𝗵𝗮́𝗰. Ví dụ, nếu bạn cực kỳ không ưa một ai đó, bạn có thể tin rằng người đó cũng chẳng ưa gì bạn. Phóng chiếu cho phép chủ thể bộc lộ những khao khát hoặc thôi thúc ra ngoài nhưng bản ngã không nhận ra sự thể hiện này, vì vậy lo âu của chủ thể nhờ đó mà giảm xuống.

6/ Tri thức hóa.

Tri thức hóa giúp giảm lo âu thông qua việc suy nghĩ về những sự kiện theo một phong cách chuyên môn, lạnh lùng không cảm tính. Cơ chế tự vệ này cho phép chúng ta tránh suy nghĩ về những khía cạnh căng thẳng hoặc quá dồi dào cảm xúc mà thay vào đó, chỉ tập trung vào yếu tố kiến thức. Ví dụ, một người vừa bị chẩn đoán mắc một căn bệnh nan y sẽ tập trung tìm hiểu mọi kiến thức về căn bệnh để tránh không cảm thấy đau buồn và vẫn duy trì được khoảng cách giữa mình với hiện thực đang diễn ra.

7 Hợp lý hóa.

Hợp lý hóa là cơ chế tự vệ diễn ra khi chủ thể giải thích một hành vi hay cảm xúc không được chấp nhận theo một cách thức hợp lý, có lô-gíc, 𝘁𝗿𝗮́𝗻𝗵 𝗻𝗲́ 𝗻𝗵𝘂̛̃𝗻𝗴 𝗹𝘆́ 𝗱𝗼 𝘁𝗵𝘂̛̣𝗰 𝘀𝘂̛̣ đ𝗮̆̀𝗻𝗴 𝘀𝗮𝘂 𝗵𝗮̀𝗻𝗵 𝘃𝗶. Ví dụ, một người bị người mình thích từ chối không đi hẹn hò cùng có thể sẽ hợp lý hóa tình huống này bằng cách cho rằng mình cũng chẳng bị người kia thu hút gì lắm. Một sinh viên có điểm bài kiểm tra tệ hại có thể sẽ đổ lỗi cho người hướng dẫn thay vì thừa nhận mình thiếu sự chuẩn bị.

Hợp lý hóa không chỉ giúp ngăn ngừa lo âu, nó còn giúp bảo vệ lòng tự trọng và cách ta nhìn nhận về bản thân. Khi đối mặt với thành công, con người ta có xu hướng quy thành tích mình đạt được cho những phẩm chất và kỹ năng của bản thân, còn nếu gặp thất bại thì đó là lỗi của người khác hoặc những thế lực bên ngoài.

8/Thoái lui.

𝗞𝗵𝗶 đ𝗼̂́𝗶 𝗺𝗮̣̆𝘁 𝘃𝗼̛́𝗶 𝗻𝗵𝘂̛̃𝗻𝗴 𝘀𝘂̛̣ 𝗸𝗶𝗲̣̂𝗻 𝗴𝗮̂𝘆 𝗰𝗮̆𝗻𝗴 𝘁𝗵𝗮̆̉𝗻𝗴, 𝗺𝗼̣̂𝘁 𝗻𝗴𝘂̛𝗼̛̀𝗶 đ𝗼̂𝗶 𝗸𝗵𝗶 𝗹𝗮̣𝗶 𝗹𝗼̛̀ đ𝗶 𝗻𝗵𝘂̛̃𝗻𝗴 𝗰𝗮́𝗰𝗵 𝘅𝘂̛̉ 𝗹𝘆́ 𝗺𝗶̀𝗻𝗵 𝘃𝗼̂́𝗻 𝗻𝗲̂𝗻 𝗹𝗮̀𝗺 𝘃𝗮̀ 𝗾𝘂𝗮𝘆 𝘁𝗿𝗼̛̉ 𝗹𝗮̣𝗶 𝘃𝗼̛́𝗶 𝗻𝗵𝘂̛̃𝗻𝗴 𝗵𝗮̀𝗻𝗵 𝘃𝗶 𝘁𝗿𝘂̛𝗼̛́𝗰 đ𝗮̂𝘆. Anna Freud gọi đây là cơ chế tự vệ thoái lui, là khi ta thể hiện những hành vi bị cắm chốt từ một giai đoạn phát triển tâm lý tính dục nào đó. Ví dụ, một người bị cắm chốt ở giai đoạn phát triển tâm lý tính dục ban đầu có thể sẽ khóc lóc hoặc hờn dỗi khi nghe được thông tin không mấy dễ chịu.

Hành vi liên quan đến thoái lui có thể biến động rất nhiều tùy thuộc vào việc chủ thể bị cắm chốt ở giai đoạn nào. Một người bị cắm chốt tại giai đoạn miệng có thể bắt đầu ăn uống hoặc hút thuốc quá mức, hoặc có những lời nói hung hăng. Cắm chốt ở giai đoạn hậu môn có thể đưa đến tình trạng ngăn nắp hoặc bừa bộn quá mức.

9/ Hình thành phản ứng ngược

Hình thành phản ứng làm giảm lo âu bằng cách thể hiện những cảm xúc, thôi thúc hay hành vi theo hướng trái ngược. Một ví dụ về cơ chế này là việc đối xử với người bạn cực kỳ không ưa theo một cách quá mức thân thiện nhằm che giấu cảm xúc thực của bản thân. Tại sao người ta lại hành xử như vậy? Theo Freud, họ đang sử dụng cơ chế tự vệ hình thành phản ứng ngược 𝗻𝗵𝗮̆̀𝗺 𝗰𝗵𝗲 𝗴𝗶𝗮̂́𝘂 𝗰𝗮̉𝗺 𝘅𝘂́𝗰 𝘁𝗵𝗮̣̂𝘁 𝗯𝗮̆̀𝗻𝗴 𝘃𝗶𝗲̣̂𝗰 𝗵𝗮̀𝗻𝗵 𝘅𝘂̛̉ 𝗻𝗴𝘂̛𝗼̛̣𝗰 𝗹𝗮̣𝗶 𝗵𝗼𝗮̀𝗻 𝘁𝗼𝗮̀𝗻.

10 Các cơ chế tự vệ khác

Kể từ lần đầu tiên Freud mô tả những cơ chế tự vệ tâm lý, những nhà nghiên cứu khác đã tiếp tục mô tả những phương thức làm giảm lo âu khác. Một số bao gồm:

– Quấy phá: Trong dạng tự vệ này, chủ thể ứng phó với căng thẳng bằng hành động cụ thể rõ ràng, hơn là chỉ phản ánh những cảm xúc nội tại.

– Liên kết: Tìm kiếm sự trợ giúp từ người khác.

– Hạn chế mục tiêu: Trong dạng tự vệ này, chủ thể sẽ chấp nhận điều chỉnh mục đích ban đầu của mình (ví dụ như chỉ trở thành một huấn luyện viên bóng rổ tại trường trung học thay vì là một vận động viên chuyên nghiệp)

– Vị tha: Thỏa mãn nhu cầu nội tại bằng cách giúp đỡ người khác.

– Né tránh: Từ chối xử lý hoặc đối mặt với những vật thể hoặc tình huống gây khó chịu.

– Đền bù: Thể hiện xuất sắc quá mức trong một lĩnh vực để bù lại cho thất bại trong lĩnh vực khác.

­– Óc hài hước: Chỉ ra những khía cạnh hài hước hay châm biếm của một tình huống.

– Hung hăng thụ động: Gián tiếp thể hiện cơn giận.

­– Mộng tưởng: Né tránh hiện thức bằng cách lui vào một nơi an toàn nào đó trong tâm trí.

– Làm lại: Cố tìm cách bù đắp cho những suy nghĩ, cảm xúc hay hành vi không phù hợp. Nếu bạn làm ai đó tổn thương, bạn có thể làm điều tốt cho họ để làm khuây khỏa bớt nỗi lo âu của mình.

Nguồn: https://trangtamly.blog

#chualanh#tamly#duatrebentrong#trilieutamly